Λογοτεχνικές βόλτες

ΑΠΟΨΕΙΣ

γράφει ο Φοίβος Γκικόπουλος *

Ξεκινώντας από τον Αριστοτέλη με την περιπατητική σχολή μέχρι τον Δάντη που έκανε τη βόλτα του με τον Βιργίλιο στον άλλο κόσμο, ο περίπατος είχε πάντα μια σημαντική θέση στη λογοτεχνία, και η βόλτα ήταν πάντα η πιο τέλεια ασχολία για ποιητές, συγγραφείς και διανοητές.

 Η  εποχή μας αρχίζει με δύο μνημειώδεις βόλτες, εκείνην του υπέργηρου και μελαγχολικού Ρουσό και εκείνην ενός Καντ που υπολόγιζε και το δευτερόλεπτο όταν έβγαινε για βόλτα, και ήταν επίσης υπέργηρος και μελαγχολικός. Δύο πνεύματα που φαντασιώνονταν με τρόπο εξαίσιο κατά τη διάρκεια της βόλτας τους.

Ακολουθούν άλλα δύο πνεύματα, ρομαντικά και «τουριστικά»: ο Γκέτε γράφει τα «Χρόνια της περιπλάνησης» και ο Σταντάλ το «Περίπατοι στη Ρώμη», όπου δεν ανακαλύπτει μόνον τα έργα τέχνης αλλά και τον χαρακτήρα των Ιταλών που θα συναντήσουμε και στα άλλα έργα του, κυρίως στο «Μοναστήρι».

Και να αργότερα τα «Ανθη» του Μποντλέρ, όπου βολτάρει στο Παρίσι λίγο περίεργος και λίγο κουρασμένος, όπως κάθε δανδής που σέβεται τον εαυτό του. Και φτάνουμε στη βόλτα της παρακμής, όπου ο Μπένγιαμιν διατρέχει με κριτικό πνεύμα, πάντα στο Παρίσι, και την αναλύει στις κινήσεις και στα passages. Μέχρι που, με τον Τζόις ή, καλύτερα, με τον Μπλουμ, φτάνουμε στην πιο ονομαστή βόλτα του 20ού αιώνα, μέσα από τους δρόμους του Δουβλίνου. Μια λογοτεχνική βόλτα τόσο ονομαστή που ακόμη και σήμερα αναφερόμαστε στη διαδρομή που χαράχτηκε σ’ έναν χάρτη και που γιορτάζεται στο Δουβλίνο την ημέρα που πραγματοποιήθηκε, στις 16 Ιουνίου.

Και ο Προυστ, στην «Αναζήτηση» κάνει βόλτα στη σκιά των ανθισμένων κορασίδων, και βυθισμένος σ’ έναν ανήσυχο ύπνο γράφει ότι η εφηβεία του περιέκλειε στο ίδιο όνειρο όλη τη γειτονιά όπου περπατούσε. Κάνει βόλτα με τον σκύλο του, Μπάουσκαν, ο Τόμας Μαν στο «Σκύλος και αφέντης», και ο Ρόμπερτ Βάσλερ τιτλοφορεί ακριβώς τη «Βόλτα» σ’ ένα μαγευτικό βιβλιαράκι που αποδίδει στη βόλτα την πνευματική πεμπτουσία και δημιουργεί την υφολογική μίμηση.

Σε κάθε έναν από τους παραπάνω συγγραφείς η βόλτα γίνεται μεταφορά της γραφής τους και της άποψής τους για τον κόσμο, η βόλτα του μυαλού που περιπλανάται και διαλογίζεται πάνω στις αδράνειες και στα ασήμαντα διατρέχει τρυφερές και γλυκές ιδέες αποδίδοντας έτσι στον περιπατητή την αίσθηση της απόλυτης ύπαρξης. Η βόλτα είναι ίσως το πιο ριζοσπαστικό αρχέτυπο της σύγχρονης λογοτεχνίας.

* ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ

________

** από το: http://www.efsyn.gr/arthro/logotehnikes-voltes