Λογοτεχνικές βόλτες

ΑΠΟΨΕΙΣ

γράφει ο Φοίβος Γκικόπουλος *

Ξεκινώντας από τον Αριστοτέλη με την περιπατητική σχολή μέχρι τον Δάντη που έκανε τη βόλτα του με τον Βιργίλιο στον άλλο κόσμο, ο περίπατος είχε πάντα μια σημαντική θέση στη λογοτεχνία, και η βόλτα ήταν πάντα η πιο τέλεια ασχολία για ποιητές, συγγραφείς και διανοητές.

 Η  εποχή μας αρχίζει με δύο μνημειώδεις βόλτες, εκείνην του υπέργηρου και μελαγχολικού Ρουσό και εκείνην ενός Καντ που υπολόγιζε και το δευτερόλεπτο όταν έβγαινε για βόλτα, και ήταν επίσης υπέργηρος και μελαγχολικός. Δύο πνεύματα που φαντασιώνονταν με τρόπο εξαίσιο κατά τη διάρκεια της βόλτας τους.

Ακολουθούν άλλα δύο πνεύματα, ρομαντικά και «τουριστικά»: ο Γκέτε γράφει τα «Χρόνια της περιπλάνησης» και ο Σταντάλ το «Περίπατοι στη Ρώμη», όπου δεν ανακαλύπτει μόνον τα έργα τέχνης αλλά και τον χαρακτήρα των Ιταλών που θα συναντήσουμε και στα άλλα έργα του, κυρίως στο «Μοναστήρι».

Και να αργότερα τα «Ανθη» του Μποντλέρ, όπου βολτάρει στο Παρίσι λίγο περίεργος και λίγο κουρασμένος, όπως κάθε δανδής που σέβεται τον εαυτό του. Και φτάνουμε στη βόλτα της παρακμής, όπου ο Μπένγιαμιν διατρέχει με κριτικό πνεύμα, πάντα στο Παρίσι, και την αναλύει στις κινήσεις και στα passages. Μέχρι που, με τον Τζόις ή, καλύτερα, με τον Μπλουμ, φτάνουμε στην πιο ονομαστή βόλτα του 20ού αιώνα, μέσα από τους δρόμους του Δουβλίνου. Μια λογοτεχνική βόλτα τόσο ονομαστή που ακόμη και σήμερα αναφερόμαστε στη διαδρομή που χαράχτηκε σ’ έναν χάρτη και που γιορτάζεται στο Δουβλίνο την ημέρα που πραγματοποιήθηκε, στις 16 Ιουνίου.

Και ο Προυστ, στην «Αναζήτηση» κάνει βόλτα στη σκιά των ανθισμένων κορασίδων, και βυθισμένος σ’ έναν ανήσυχο ύπνο γράφει ότι η εφηβεία του περιέκλειε στο ίδιο όνειρο όλη τη γειτονιά όπου περπατούσε. Κάνει βόλτα με τον σκύλο του, Μπάουσκαν, ο Τόμας Μαν στο «Σκύλος και αφέντης», και ο Ρόμπερτ Βάσλερ τιτλοφορεί ακριβώς τη «Βόλτα» σ’ ένα μαγευτικό βιβλιαράκι που αποδίδει στη βόλτα την πνευματική πεμπτουσία και δημιουργεί την υφολογική μίμηση.

Σε κάθε έναν από τους παραπάνω συγγραφείς η βόλτα γίνεται μεταφορά της γραφής τους και της άποψής τους για τον κόσμο, η βόλτα του μυαλού που περιπλανάται και διαλογίζεται πάνω στις αδράνειες και στα ασήμαντα διατρέχει τρυφερές και γλυκές ιδέες αποδίδοντας έτσι στον περιπατητή την αίσθηση της απόλυτης ύπαρξης. Η βόλτα είναι ίσως το πιο ριζοσπαστικό αρχέτυπο της σύγχρονης λογοτεχνίας.

* ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ

________

** από το: http://www.efsyn.gr/arthro/logotehnikes-voltes

Ζωή Καρέλλη Θεσσαλονίκη (1901 – 1998)

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ

Χρυσούλα Αργυριάδου, το γένος Πεντζίκη ή Ζωή Καρέλλη

Λογοτεχνικό ψευδώνυμο της ποιήτριας, θεατρικής συγγραφέως, δοκιμιογράφου και μεταφράστριας Χρυσούλας Αργυριάδου, το γένος Πεντζίκη. Υπήρξε επίλεκτο μέλος του λογοτεχνικού κύκλου της Θεσσαλονίκης και εξακολουθεί να παραμένει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες παρουσίες στα νεοελληνικά γράμματα.

Η Ζωή Καρέλλη γεννήθηκε το 1901 στη Θεσσαλονίκη, σε μία πλούσια οικογένεια της πόλης. Ο πατέρας της, Γαβριήλ Πεντζίκης, ήταν φαρμακοποιός και η μητέρας της, Μαίρη, δασκάλα. Ήταν η μεγαλύτερη από τις τρεις κόρες της οικογένειας, το στερνοπούλι της οποίας υπήρξε ο σπουδαίος Έλληνας συγγραφέας Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης (1908-1993). Μετά τις εγκύκλιες σπουδές της, ασχολήθηκε με την εκμάθηση ξένων γλωσσών και τη μουσική, ενώ για ένα διάστημα παρακολούθησε μαθήματα Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Στα γράμματα παρουσιάστηκε το 1935 από τις στήλες του περιοδικού Το Τρίτο Μάτι, όπου δημοσίευσε το δοκίμιο Διαθέσεις. Το 1937 πρωτοδημοσίευσε το ποίημά της Φετεπουρσικρί στο περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες και το 1940 την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο Πορεία. Η ποιητική της παρουσία είναι έντονη τη δεκαετία 1948-1958, κατά την οποία εξέδωσε εννέα ποιητικές συλλογές.

Συνολικά, εξέδωσε δώδεκα ποιητικές συλλογές, πέντε θεατρικά έργα και πολλά δοκίμια, ενώ πολλά κείμενά της βρίσκονται δημοσιευμένα σε λογοτεχνικά περιοδικά, όπως τα Φιλολογικά Χρονικά, Νέα Εστία, Μακεδονικά Γράμματα, Μορφές, Ο Αιώνας μας, Σημερινά Γράμματα, Καινούρια Εποχή, Πνευματική Κύπρος, Νέα Πορεία. Υπήρξε μέλος του κύκλου του περιοδικού Κοχλίας της Θεσσαλονίκης, ψυχή του οποίου ήταν ο αδελφός της Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Ποιήματά της μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Ασχολήθηκε, επίσης, με τη λογοτεχνική μετάφραση, κυρίως έργων του Τόμας Έλιοτ, ενώ αξιοσημείωτο είναι επίσης το δοκιμιακό της έργο, κυρίως γύρω από τη λογοτεχνία και το θέατρο.

Η Ζωή Καρέλλη τιμήθηκε με το Β’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική συλλογή Κασσάνδρα (1956) και το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τα Ποιήματα 1940-1973 (1974). Το 1982 έγινε η πρώτη γυναίκα που αναγορεύθηκε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1985 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης, της απένειμε το Μετάλλιο του Ταξιάρχη του Φοίνικα της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ την αναγόρευσε επίτιμο διδάκτορα το 1988. Θήτευσε επί πολλά χρόνια στην καλλιτεχνική επιτροπή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος.

Άτομο στοχαστικό και με ποικίλα ενδιαφέροντα, η Ζωή Καρέλλη αφομοίωσε δημιουργικά την ελληνική (αρχαία, βυζαντινή και νέα) και ευρωπαϊκή λογοτεχνική παράδοση. Το μεταφυσικό πρόβλημα και η υπαρξιακή αγωνία αποτελούν σταθερούς άξονες της ποίησής της, σε συνδυασμό με τη γυναικεία ευαισθησία. Την προβληματική της ποίησής της μετέφερε και στα θεατρικά της έργα.

Η Ζωή Καρέλλη πέθανε στη Θεσσαλονίκη στις 16 Ιουλίου 1998, σε ηλικία 97 ετών.

Εργογραφία

Ποίηση

Πορεία Ι (1940)

Η εποχή του θανάτου (1948)

Φαντασία του Χρόνου (1949)

Της Μοναξιάς και της Έπαρσης (1951)

Χαλκογραφίες και Εικονίσματα (1952)

Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα (1955)

Το πλοίο (1955)

Παραμύθια του Κήπου (1955)

Αντιθέσεις (1957)

Ο Καθρέφτης του Μεσονυκτίου (1958)

Το σταυροδρόμι (1973)

Τα Ποιήματα της Ζωής Καρέλλη (1973)

Για τα λουλούδια (1988)

Για τη σελήνη (1988)

Για τον άνεμο (1988)

Μικρό ανθολόγιο (1988)

Ποιήματα (1996)

Θέατρο

Ο Διάβολος και η 7η εντολή (1959)

Ικέτιδες (1962)​

Σιμωνίς Βασιλόπαις του Βυζαντίου (1965)

Ορέστης (1971)

Δοκίμια

Περί αμφιβολίας (1958)

Το απόλυτο στο έργο του Κλωντέλ (1959)

Περιμένοντας τον Γκοντό · ή Το πάθος της αδράνειας (1967)

Περί ελευθερίας και ενθουσιασμού στην ποίηση · Παρατηρήσεις (1982)

Παρατηρήσεις (1982)

Παρατηρήσεις Β' (1994)

Η Ζωή Καρέλλη διαβάζει Ζωή Καρέλλη - Εργάτης στα Εργαστήρια του Χρόνου

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ

10 Απριλίου 1938

Tου Kαλοκαιριού, IIΙ

Αντιγόνη

Εργάτης στα Εργαστήρια του Χρόνου

Η Άνθρωπος

Τα Εικονίσματα III

Το Σώμα Μου

____________

https://www.sansimera.gr/biographies/675