Σε δύο τόμους, με τον τίτλο «Σύμμικτα, Δ'.
Λόγια περί μεθόδου, συγκεντρώθηκαν 301 επιφυλλίδες από το 1931 ώς το 1989 του ιστορικού της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Η Πόπη Πολέμη ολοκλήρωσε την έκδοση που άφησε στη μέση ο εκλιπών Φίλιππος Ηλιού
Η επιφυλλιδογραφία παρά το εφήμερον της γραφής της δεν παύει ποτέ να διαθέτει την αμεσότητα του αισθήματος του γράφοντος. Χωρίς κατ' ανάγκην να είναι επικεντρωμένη σε συμβάντα και γεγονότα της εποχής, πάντως βρίσκει αφορμή σ' αυτά και είτε τα σχολιάζει είτε τα πάει ένα βήμα πιο πέρα, διδάσκοντας ήθος.
Ακόμη και αν η άρνηση εμφιλοχωρεί, ακόμη και τότε δεν σβήνονται ποτέ από τη συλλογική αναγνωστική μνήμη ως τεκμήρια συνειδησιακής περιπέτειας. Πόσω μάλλον, όταν το κείμενο έχει την υπογραφή του συστηματικού φιλόλογου Κωνσταντίνου Θ. Δημαρά.
Στους δύο τόμους, με τον τίτλο «Σύμμικτα, Δ'. Λόγια περί μεθόδου» έχουμε συγκεντρωμένες τριακόσιες μία επιφυλλίδες του Κ.Θ. Δημαρά (1904-1992), τις οποίες επέλεξε ο εκλιπών ιστορικός Φίλιππος Ηλιού (1931-2004) από ένα σώμα, που αριθμεί πάνω από δύο χιλιάδες (συγκεκριμένα 2.092). Η τελική επιμέλεια ανατέθηκε στην Πόπη Πολέμη, η οποία συνέχισε το έργο που άφησε στη μέση ο Φίλιππος Ηλιού. Οι δύο τόμοι (Τόμος Πρώτος 1931-1963 & Τόμος Δεύτερος 1964-1989), λινόδετοι με κουβερτούρα, είναι μία συνέκδοση του Μουσείου Μπενάκη και του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (συνολικά 1.179 σελίδες, τιμή 70 ―).
Η παρουσία του εισηγητή του όρου «Ελληνικός Διαφωτισμός» υπήρξε εβδομαδιαία και συστηματική, από το 1931 ώς το 1991, ολόκληρα εξήντα χρόνια. Αρχικά από τις στήλες της «Πρωΐας» και της «Πολιτείας» (1931-1932) και δεν άργησε να επιμείνει στην επιλογή του να συνεργαστεί με το «Ελεύθερον Βήμα» (1936-1944) και στο μετονομασμένο «Το Βήμα» (1945-1991).
Ο υπότιτλος «Λόγια περί μεθόδου» ήταν δημαρική ιδέα που υιοθέτησε ο Φίλιππος Ηλιού, αφού τα «Σύμμικτα» άρχισαν να σχεδιάζονται ενόσω ο Δημαράς βρισκόταν εν ζωή. Το θυμοσοφικό υπότιτλο τον κατέθεσε ο ίδιος ο συγγραφέας, έναν χρόνο προτού πεθάνει σε συνέντευξή του, που δημοσιεύθηκε μεταθανατίως. Οι επιφυλλίδες είναι διατεταγμένες κατά χρονολογική σειρά και όχι κατά θεματική, γιατί σ' αυτή τη μορφή παραδόθηκαν από τον Φίλιππο Ηλιού στον Μανόλη Σαββίδη.
Η επιφυλλιδογραφική πορεία του Κ.Θ. Δημαρά στα πρώτα βήματά της δεν αποποιείται το ρόλο του κριτικού της λογοτεχνίας, ώσπου σταδιακά τον εγκαταλείπει χάριν της αισθητικής θεώρησης και κατόπιν της ιστορικής. Και με τα δικά του λόγια, όταν θέλει να προβεί σε απολογισμό, διευκρινίζει με την απόσταση του χρόνου:
«Υστερα από ευρύτερους ή και περισσότερους παραδοσιακούς χώρους αναζητήσεων γύρω από τη λογοτεχνία (ας θυμηθούμε και την άσκηση της κριτικής), επέρασα διαδοχικά, από την μελέτη της ιστορίας της λογοτεχνίας, στην ιστορία των γραμμάτων, από εκεί επορεύθηκα προς την ιστορία των ιδεών [...] και κατέληξα σε ό,τι ονομάζω ιστορία των συνειδήσεων: όχι πώς συνέβησαν τα φαινόμενα, αλλά πώς εκατοπτρίσθηκαν στις συνειδήσεις των μαρτύρων, και πώς η εικόνα τους μεταβιβάστηκε στις συνειδήσεις τών επόμενων γενεών».
Τα σημεία αναφοράς του, τα οποία δεν τα αντιμετωπίζει πάντα ως εικονίσματα, αλλά συν τω χρόνω παίρνει τις πρέπουσες αποστάσεις, είναι οι: Γιάννης Αποστολάκης, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Στίλπων Κυριακίδης, Κωνσταντίνος Αμαντος, Θεόφιλος Βορέας.
Παράλληλα, οι αρχαίοι Ελληνες και οι Λατίνοι, τα θεμέλια του ευρωπαϊκού πνεύματος, αλλά και οι μεγάλοι Ευρωπαίοι στοχαστές, όπως ο Πασκάλ, ο Βολτέρος, ο «μεγαλοφυέστερος ιστοριογράφος των νεωτέρων χρόνων», ο Μισελέ, ο Ρενάν, «μεγάλος δάσκαλος όλων μας, φιλολόγων και ιστοριογράφων». Και από κοντά, οι σχεδόν σύγχρονοί του, ο Ζιλιέν Μπεντά (1867-1956), ο φίλος και οδηγός του Αλμπέρ Τιμπό (1874-1936) και ο Λισιέν Φεβρ (1874-1956). Από τις πρώτες επιφυλλίδες πανταχού παρών ο Κωστής Παλαμάς και θα παραμείνει πιστός μέχρι το τέλος στο «δόγμα» τών τριών Κάπα: Κοραής, Καταρτζής, Κουμανούδης.
Γλωσσικά, ο Κ.Θ. Δημαράς τάσσεται υπέρ της λογίας δημοτικής, του πλουτισμού του λεξιλογίου και της ανάγκης νεολογισμών, ενώ δεν αρέσκεται σε ιδιωματισμούς και στο σχολαστικισμό της ορθογραφίας. Γιατί πιστεύει ότι η γλώσσα δεν είναι νεκρός οργανισμός, αλλά ζωντανός, ο οποίος διαρκώς εξελίσσεται. Γι' αυτόν το τέλειο ύφος είναι εκείνο «που θα ανταποκρινόταν με τόσην ακρίβεια στα νοούμενα, ώστε θα περνούσε εντελώς απαρατήρητο, αφήνοντας στον ακροατή την ψευδαίσθηση ότι επιτέλους αλήθευσε ο λόγος, και ότι έχουμε να κάνουμε με πράγματα κι όχι με λόγια [...]».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου